Ông Trump dự định sẽ tham gia hội nghị Thượng đỉnh khối Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương NATO ngày 11-12/7 tại Brussels, một cuộc họp nhằm mục đích tái khẳng định quan hệ đối tác xuyên Đại Tây Dương.

Sóng gió Mỹ tại Thượng đỉnh NATO?

Ông Martin Quencez, chuyên gia cấp cao của Quỹ Marshall Đức cho biết, ông Trump đã có nhiều dị đồng với các đồng minh về thương nghiệp trong vài tháng qua, tuy nhiên, việc từ khước công nhận cam kết của Mỹ đối với NATO sẽ đưa mối quan hệ này xuống một mức thấp mới.

"Cho đến nay, người châu Âu đã xoay sở để tách biệt các vấn đề an ninh và thương nghiệp trong quan hệ với Mỹ", ông Quencez cho biết. "Nếu những gì xảy ra tại G-7 lặp lại tại NATO, thì chúng ta đang ở trong một tình huống đáng lo ngại."

Các quan chức ở cường quốc châu Âu khác cũng cho biết không có “Kế hoạch B” để thiết lập một hệ thống thương mại và quốc phòng quốc tế mà không có sự lãnh đạo, hoặc thậm chí là sự tham gia của Mỹ. Một quan chức cho biết, nhiều nhà lãnh đạo châu Âu đang hy vọng cuộc bầu cử giữa kỳ vào tháng 11 tới tại Mỹ sẽ cho đảng Dân chủ giành được thắng lợi để phần nào điều chỉnh lại chính sách của nước Mỹ.

Philippe Moreau Defarges, một cố vấn tại Viện quan hệ quốc tế Pháp tại Paris cho biết: “đã có một loạt sự kiện (căng thẳng-pv) tiếp nối nhau gắn kết với ông Trump – điều rõ ràng cho thấy mai sau của liên minh Đại Tây Dương đang nằm giữa nhiều nghi ngờ”.

“Nhưng tôi cũng không thấy ai ở châu Âu có năng lực hay sự tự tín để thúc đẩy những đổi thay cần thiết cho một chính sách quốc phòng đích thực của châu Âu.”

EU trở ngại trên con đường đột phá quốc phòng

cộng tác quốc phòng quy mô rộng lớn hơn giữa các thành viên EU đã bị bê trệ nhiều năm qua do sự miễn cưỡng của Anh trong việc tạo nên bất cứ nền móng quân sự nào có thể cạnh tranh hoặc vượt qua NATO.

Cuộc trưng cần dân ý rời khỏi EU của người dân Anh đã loại ra nguyên tố cản trở trên và xúc tiến khối này hướng tới một chính sách phòng thủ tích hợp hơn. Tuy nhiên, nhiều thách thức vẫn còn hiện diện, chẳng hạn như năng lực về quân sự và các mục tiêu chính sách khác nhau của các thành viên EU.

Các nhà lãnh đạo EU cuối tháng 12 năm ngoái đã nhất trí về một hiệp ước quốc phòng được gọi là Pesco- có tên chính thức là Cấu trúc hiệp tác túc trực về quốc phòng. Giai đoạn ngày nay của Pesco được hạn chế ở 17 chương trình trong các lĩnh vực như huấn luyện nhân lực và giám sát biển.

Trong khi được Ủy ban EU hoan nghênh là một bước đột phá lớn, việc phát triển các lực lượng quân sự liên tục thường trực còn là một chặng đường dài.

EU còn thiếu nhiều nguồn lực, như các tàu bay tranh đấu đời thứ năm, một đội hàng không mẫu hạm và tải hàng không đủ để khai triển lực lượng trên khuôn khổ toàn cầu.

Trên thực tế, hầu như chẳng có mấy quốc gia thành viên EU sẵn sàng tiêu số tiền cần thiết để phát triển các khả năng đó trong mai sau gần, họ đang hạn chế sự phát triển quyền lực quân sự của khối và khiến chính mình phụ thuộc vào chiếc ô an ninh của Mỹ.

Mỹ chia rẽ với thế giới về tiền?

Gần đây, Thủ tướng Đức Angela Merkel nói trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình ngày 17/6 rằng, ông Trump “đúng ở một chừng độ nhất định” khi ông chỉ trích Đức chỉ chi 1.3% GDP cho quốc phòng – còn cách xa khuyến nghị 2%GDP của NATO. “Chúng tôi cần tăng ngân sách quốc phòng của mình,” bà nói.

Quencez cho biết, bà Merkel đã đưa ra những cam kết rưa rứa kể từ khi ông Trump thắng cử, tuy nhiên, chưa có nhiều hành động để biểu hiện điều đó. Còn Moreau Defarges nhận định, sức mạnh thi bằng lái xe máy chính trị của bà còn chưa đủ để thúc đẩy sự gia tăng tiêu xài quân sự Đức – hiện còn chưa được chú trọng.

"Chủ nghĩa đa phương đang đối mặt với một cảnh huống phức tạp, khó khăn ngay hiện thời", Thủ tướng Đức tuần trước nói với các phóng viên tại Berlin.

Mỹ đang chiếm khoảng 3/4 tiêu quân sự của bít tất 29 thành viên NATO, theo liên minh này.

Quencez cho biết, cái gọi là "G-6" - trừ đi người Mỹ - có thể tiếp cộng tác về các vấn đề như thương nghiệp, khí hậu và duy trì thỏa thuận hạt nhân Iran. Nhưng Mỹ không thể bị thay thế về mặt quân sự, ông nói.

Cả ông Macron và bà Merkel đều cho biết họ sẽ nối duy trì cơ chế G-7 mà không có Mỹ. "Tổng thống Mỹ có thể không ngại bị cô lập, nhưng chúng tôi cũng không ngại ký kết một thỏa thuận 6 nhà nước nếu cần thiết", ông Macron cho biết trong một tweet ngày 7/6. Còn bà Merkel nói trong cuộc phỏng vấn rằng, "chúng tôi – đại diện cho châu Âu phải đứng lên vì các nguyên tắc của chúng tôi, có thể là cùng với Nhật Bản và Canada."

Jacques Attali, cựu giám đốc nhà băng Tái thiết và Phát triển Châu Âu, người đã đóng vai trò cố vấn cho các tổng thống Pháp từ những năm 1980, dù vậy, cho biết, sự bùng nổ gần đây không thực sự đổi thay được nhiều điều.

"Những điều trên (hành động của Đức và Pháp - pv) không là vấn đề bởi tuyên bố chung G-7 đã không đích thực nói lên bất cứ điều gì, nó không có nội dung thực sự," Attali cho biết đầu tuần trước trên kênh truyền hình France2. "Chúng ta phải đấu làm việc với người đàn ông này – đang đại diện cho quốc gia quan trọng nhất trên thế giới."