Cuộc không kích quy mô lớn của Mỹ và NATO nhằm vào Liên bang Nam Tư đã xảy ra gần 20 năm.

Nhiều thông tin về cuộc chiến sau đó đã được giải mật và công bố giúp giải thích căn do tại sao trong gần 3 tháng chiến dịch không kích diễn ra, Không quân Nam Tư hầu như "bỏ mặc" không phận cho tàu bay liên quân tác chiến.

song song điều này cũng lý giải cho việc Nam Tư đã phần nào thành công khi giữ được đa số tiềm lực quân sự chuẩn bị cho khả năng Mỹ và NATO can thiệp quân sự trên bộ. Đây có thể coi là cuộc chiến một chiều trên bầu trời Nam Tư.

Không quân Nam Tư hoàn toàn bị áp đảo

Rõ ràng tương quan lực lượng kể cả về chất và lượng, không quân Nam Tư chẳng thể nào so sánh với lực lượng đông đảo của Mỹ và NATO tham gia cuộc chiến.

Trong chiến dịch không kích Nam Tư , Mỹ và NATO đã huy động tới gần 1.000 máy bay quân sự các loại, trong đó có máy bay tàng hình tối tân như F-117A Night Hawk, phi cơ ném bom B-2 Spirit; sử dụng tới 870 hoả tiễn hành trình Tomahawk phối hợp cùng các khí tài hiện đại giúp tao ưu thế hoàn toàn trước Nam Tư.

Trong khi đó, không quân Nam Tư sau nhiều năm nội chiến chỉ khoảng 16 tàu bay tiêm kích MiG-29A được coi là đương đại. Các máy bay còn lại là MiG-21Bis, J-22 Orlo và phi cơ cường kích hạng nhẹ G-4 Super Galeb hầu như chơi có khả năng ứng phó với lực lượng không quân hùng hậu được hỗ trợ mọi mặt của Mỹ và NATO.

Thực tế cuộc chiến đã đáp, Không quân Nam Tư phải dành phần đông thời kì để né tránh và ẩn náu. Trong cuộc chiến, rất hiếm trường hợp tàu bay chống chọi của không quân Nam Tư có đủ điều kiện cất cánh vì căn bản hệ thống dẫn đường mặt đất, cũng như các lực lượng hỗ trợ đều phải cơ động lánh né và không thể tổ chức thành các mạng lưới đấu tranh hiệu quả.

Cuộc chiến từ một phía

Có một điều rõ ràng là trong thập kỷ 1990, Mỹ và NATO đã thực hiện và hoàn thiện chiến thuật tấn công phủ đầu với việc dùng rộng rãi hoả tiễn hành trình và khí giới tấn công chính xác cao. Đi cùng với chúng là các đơn vị phi cơ mang khí giới áp chế radar với mục đích tấn công giải phẫu vào các vị trí trọng yếu để bẻ gẫy và làm kém khả năng đánh trả của đối phương.

Điều này có thể thấy rõ ràng trong cuộc chiến Vùng Vịnh lần 1 năm 1991 và tiếp đó là chiến dịch Con cáo sa mạc nhằm vào Iraq năm 1998. Chiến thuật này được tiếp kiến vận dụng ở Nam Tư ở chừng độ cao hơn nhiều lần.

Việc khả năng phòng vệ trên mặt đất bị áp chế, không phận bị mở toang cho các tàu bay tác chiến điện tử và tàu bay cảnh báo sớm và chỉ huy trên không (AWACS) của Mỹ và liên quân giám sát chặt các dấu hiệu cừu địch trên bầu trời đã khiến không quân Nam Tư không còn đất diễn trên chính sân nhà.

Số lần xuất kích của không quân Nam Tư rất ít oi do giới chức quân sự Nam Tư muốn bảo toàn lực lượng với mục đích tiến hành một cuộc chiến dài hơi.

Mặt khác, do thiếu hệ thống dẫn đường mặt đất, cũng như khả năng cảnh giới và phối hợp với lực lượng phòng không mặt đất vốn đã phải tản cư để tránh bị xoá sổ đã khiến các tàu bay chống chọi Nam Tư không đạt được hiệu suất chống chọi cấp thiết.

phần nhiều các đợt xuất kích của không quân Nam Tư được tiến hành theo các nhóm nhỏ, cất cánh bí mật và tìm vị trí phục kích đối phương trên không. máy bay đấu tranh của Nam Tư thường không ở lâu trên không vì tất tật không phận đã bị phi cơ tác chiến điện tử và tàu bay cảnh báo sớm và chỉ huy trên không (AWACS) giám sát.

Chúng chóng vánh trở nên mồi cho các đơn vị tiêm kích liên quân mang hoả tiễn không đối không phóng ngoài tầm nhìn tấn công ở phạm vi tới 80km. Đây là khoảng cách tàu bay đương đầu Nam Tư không thể chống cự.

Trong tác chiến, các phi công Nam Tư thường bay thấp, lợi dụng các vật cản thiên nhiên để tạo nhiễu địa vật và ẩn náu. Họ chỉ tăng độ cao khi phát hiện đối phương và cảm thấy nhịp đã chín muồi. Ngay sau khi leo cao công kích, phi công Nam Tư thường chóng vánh hạ độ cao để thoát ly và tìm đường về căn cứ.

Từ các tài liệu được công bố, hiệu quả tác chiến không cao của không quân Nam Tư đa số là do thiếu phi cơ tranh đấu đương đại có khả năng độc lập tác chiến cao.

Không quân Nam Tư chỉ có 15 chiếc Mig-29A có khả năng chống chọi với hoả tiễn tầm ngắn, nhưng tính năng của chúng đã bị Mỹ và NATO nắm rõ nhờ vỡ hoang các phi cơ cùng loại từ các quốc gia Đông Âu cũ, trong đó có CHDC Đức.

Rõ ràng, việc thiếu khả năng tấn tầm xa bằng tên lửa dẫn bắn bằng radar, dẫn đường mặt đất theo truyền thống tác chiến của Liên Xô, đã khiến không quân Nam Tư gần như "mù" trên không. Trong số 15 phi cơ MiG-29 của Nam Tư, thì 8 chiếc đã bị phá hủy (4 chiếc mất trong không chiến và 4 chiếc bị phá hủy trên mặt đất).

Các phi cơ MiG-21Bis về cơ bản đã không còn khả năng đối đầu với tàu bay F-15, F-18 và F-16 mang hoả tiễn tầm xa và tương trợ tuyệt thi bang lai a1 đối trên không. Dẫn chứng rõ ràng là không ghi nhận thành tích đấu tranh của nào của máy bay MiG-21Bis trong khi có tới 4 tàu bay loại này bị liên quân bắn hạ.

Một nguyên tố nữa là ngoài số lượng phi cơ đương đầu đương đại ít ỏi, Nam Tư cũng không có nguồn bổ sung cho các máy bay thiệt hại trong tranh đấu.

Tuy nhiên, không quân Nam Tư cũng đạt được một số thành tích nhất thiết, trong đó có việc phi công Miroslav Druginic với nhiều lần xuất kích đã bắn hạ 6 hoả tiễn hành trình của đối phương.

Có thể thấy rõ, cuộc không kích của Mỹ và NATO nhằm vào Nam Tư đã trình diễn.# sự tiến hóa về mặt chiến thuật, trang bị kỹ thuật đương đại của liên quân để giành ưu thế tuyệt đối trước các đối thủ yếu thế. Nam Tư có thể coi là tiêu biểu rõ ràng.

Tuy nhiên, ngoài không quân, Quân đội Nam Tư cũng đã có nhiều biện pháp hiệu quả để đối phó với liên quân trong đó đáng kể nhất là chiến thuật "phòng tránh, đánh trả" và nghi binh của lực lượng phòng không-không quân Nam Tư. Chiến thuật này đã được hoàn thiện và ứng dụng trong nhiều cuộc chiến sau đó và vẫn còn giá trị tới hiện tại.